PROJEKT REALIZOWANY W RAMACH GRANTU NCN OPUS 9 2015

Źródła materializmu u nastolatków są niezwykle ważnym tematem społecznym, któremu nie poświęcono dotychczas odpowiedniej uwagi. Okres adolescencji to szczególnie ważny etap w życiu człowieka ponieważ właśnie w tym czasie kształtuje się tożsamość, maleje znaczenie wpływu rodziców, a szczególnie ważna staje się grupa rówieśników i jej akceptacja. W tym kontekście pojawiają się pytania: Co w większym stopniu odpowiada za materializm nastolatków? Czy jest to materializm rodziców czy materializm rówieśników? Czy nastolatek jest bardziej materialistyczny gdy materialistyczna jest matka czy gdy materialistyczny jest ojciec, czy też gdy obydwoje są materialistyczni? Kto w większym stopniu wpływa na materializm nastolatka, jego materialistyczny rówieśnik czy materialistyczne rodzeństwo?

W proponowanym projekcie stawia się również inne pytania: Jakie czynniki związane z rodziną i związane z rodzeństwem/rówieśnikami mogą wzmacniać lub obniżać materializm nastolatka? Jakie znaczenie dla transmisji materializmu rodzica na materializm nastolatka ma satysfakcja z relacji z rodzicami, status socjoekonomiczny rodziny, czynniki zakłócające rodzinę oraz zasoby rodzinne (np. czas, miłość, pieniądze)? W jaki sposób wpływ materializmu rodzeństwa/rówieśników na materializm nastolatka może zmieniać satysfakcja z relacji czy presja grupy? Wszechobecny postęp technologiczny sprawia, że młodzież posiada łatwy dostęp do różnych mediów i często po nie sięga, a ich wpływ ma coraz większe znaczenie. Zatem, trzeba odpowiedzieć na kolejne pytania: Co w większym stopniu odpowiada za materializm nastolatków, wpływ najbliższego otoczenia osób (rodziców, rówieśników, rodzeństwa) czy ekspozycja na działanie mediów? W jakim stopniu materializm nastolatków wynika z ekspozycji na przekaz telewizyjny a w jakim stopniu z częstości korzystania z Internetu czy telefonu komórkowego? Nie tylko media służą komunikacji, komunikacja ma miejsce również w rodzinach i grupach rówieśniczych. Stąd pojawiają się kolejne pytania: Jaką rolę pełnią style komunikacji konsumenckiej stosowanej w rodzinie oraz jaką rolę odgrywa częstość występowania komunikacji konsumenckiej w grupie rówieśników w oddziaływaniu otoczenia interpersonalnego (tj. rodziny, rówieśników) i mediów na kształtowanie materializmu u nastolatków.

Celem badań realizowanych w projekcie było określenie roli mediów społecznościowych i rodziców w kształtowaniu aktywizmu nastolatka. Badanie odpowiadało na pytania, jak materializm nastolatka, jego ekspozycja na media, sposób użytkowania mediów oraz aktywizm rodziców wiążą się z jego aktywizmem. Przebadano młodzież w wieku 13-16 lat (N = 177). W badaniu posłużono się: skalą tożsamości i zaangażowania aktywisty (Corning i Myers, 2002) i skalą nasilenia zachowań aktywistycznych nastolatków, skalą nasilenia zachowań aktywistycznych rodziców nastolatków, Indeksem Aspiracji (AI; Kasser i in., 2014, Study 4) oraz kwestionariuszami częstości i sposobów używania mediów. Za pomocą skal dobrobytu materialnego oraz subiektywnej oceny statusu socjoekonomicznego rodziny kontrolowano sytuację materialną rodziny nastolatka. Wyniki przeanalizowano za pomocą analizy regresji.

Wyniki wykazały, że zarówno nastoletnia tożsamość i zaangażowanie aktywistyczne, jak i zachowania aktywistyczne są pozytywnie związane z aktywizmem matki i ojca oraz negatywnie związane z hedonistycznym wykorzystaniem mediów. Hedonistyczne wykorzystanie mediów i płeć są predyktorami tożsamości i zaangażowania aktywistycznego nastolatków, podczas gdy aktywizm matki, hedonistyczne wykorzystanie mediów i wiek nastolatków są predykatrami zachowań aktywistycznych młodzieży. Podsumowując, badanie wskazuje, że aktywizm matki i cel korzystania z mediów są związane z aktywizmem nastolatków. Pokazuje również, że materializm i częstotliwość korzystania z mediów nie są w znacznym stopniu powiązane z aktywizmem nastolatków.

Projekt miał na celu opisanie współczesnego rynku pracy i oczekiwań pracowników. Kilka kluczowych obserwacji dowodzi, że współczesny pracownik ceni sobie podmiotowość pracy – niezwykle ważne są dla niego dobre relacje
z przełożonym i to aby przełożony widział w nim przede wszystkim człowieka, a nie pracownika. Współczesny pracownik ceni sobie wysoko stabilizację i bezpieczeństwo w pracy. Wymarzony pracodawca to ten, który jasno określa wymagania i zadania oraz daje narzędzia do wykonania pracy.
Współczesny pracownik może być efektywnie motywowany finansowo poprzez wynagrodzenie – tj. dużą wagę przywiązuje do wysokich zarobków i możliwości dodatkowego wynagrodzenia. Jednakże pakiety socjalne, medyczne/ sportowe oraz własności firmy, z jakich korzysta pracownik (np. samochód,
komputer, telefon) są przez niego mniej cenione i mogą stanowić mniej efektywne środki motywacji do pracy.
Efektywnym sposobem motywowania współczesnego pracownika jest inwestowanie w jego rozwój/ rozwijanie kompetencji. Jednocześnie współczesny pracownik przywiązuje mniejszą wagę do tego, aby jego stanowisko było dopasowanie do jego wykształcenia.
Współczesny pracownik bardzo wysoko ceni sobie rodzinę (w mniejszym nieco stopniu w stosunku do rodziny ceni małżeństwo czy rodzicielstwo) i bardzo wysoko ceni sobie czas wolny. Jednocześnie współczesny pracownik nie
przywiązuje zbyt dużej wagi do działań obywatelskich czy społecznych oraz do tego, czy firma w jakiej pracuje ma renomę czy też misję społeczną.

Część wyników została opublikowanych na stronie
https://dziennikbaltycki.pl/co-nas-motywuje-do-pracy-wazne-relacje-z-przelozonym-i-10-tysiecy-zl-pensji/ar/12132008#strefa-biznesu„

W odniesieniu do sposobu postrzegania natury człowieka i jego dobrostanu w nurcie psychologii  humanistycznej i psychologii pozytywnej w niniejszym projekcie stawia się pytanie o postawy i dążenia związane z przyszłą bądź realizowaną pracą , które prowadzą do dobrostanu psychicznego osoby. W badaniach przeprowadzonych do tej pory w ramach projektu udało się ustalić, że dopasowanie zarówno komplementarne (wartości i dążeń osoby do wartości i dążeń promowanych w organizacji ) jak i suplementarne (dopasowanie potrzeb osoby do potrzeb realizowanych przez organizację) do organizacji może być powodem wzrostu zaangażowania w pracę (które to może być postrzegane jako miara dobrostanu).  Udało się także ustalić, że preferowane materialistyczne cechy przyszłej pracy  (adolescentów) oraz materialistyczne oczekiwania dotyczące systemu motywowania pracowników (studentów) związane są z dążeniami do celów zewnętrznych. Celem dalszych badań jest analiza preferencji dotyczących cech przyszłej pracy i oczekiwań dotyczących systemu motywowania w przyszłej pracy i rozbieżności pomiędzy oczekiwaniami co do obecnej i przyszłej pracy w kontekście dobrostanu i wybranych charakterystyk osobowych.

Wyniki badań w nurcie teorii autodeteminacji dowodzą, że środowisko społeczne wzmacniając niezgodne z ludzką naturą aspiracje, tj. dążenia do celów zewnętrznych, może obniżać dobrostan psychiczny człowieka. Do tej pory w badaniach amerykańskich adolescentów (por. Flouri 1999, Kasser i in. 1995, Rindfleisch i in. 1997, Rindfleisch i Burroughs 1999) ustalono, że sytuacja socjoekonomiczna rodziny, style rodzicielskie matek, brak komunikacji w rodzinie, czy rozbicie rodziny i brak ojca mogą być źródłami materializmu dziecka. Celem projektu badawczego jest analiza uwarunkowań indywidualnych i społecznych kształtowania się preferencji i dążeń materialistycznych u dzieci i młodzieży.

W ramach projektu  zostały już zbadane zależności pomiędzy postawami i aspiracjami materialistycznymi dzieci (w wieku przedszkolnym i młodszym szkolnym) a postawami rodzicielskimi matek i ojców, poszukiwanymi wartościami w zakupach przez matki i ojców, poziomem materializmu funkcjonalnego matek i ojców oraz stylami spędzania wolnego czasu przez matki i ojców. Uzyskane wyniki wskazują na występowanie zależności pomiędzy badanymi zmiennymi dotyczącymi rodziców a preferencjami materialistycznymi u dzieci. Obecnie prowadzone badania dotyczą indywidualnych uwarunkowań kształtowania się aspiracji i preferencji materialistycznych u adolescentów. Pytaniami na, jakie mają odpowiedzieć badania są: jak przywiązanie do marki , preferencje marek luksusowych i materializm u adolescentów można tłumaczyć postrzeganymi przez nich postawami rodziców, obszarami Ja na jakich budują swoją wartość, gotowością do samonaprawy. Ponadto badania te odpowiadają na pytania, jak przywiązywanie się do marek i tendencje materialistyczne adolescentów wiążą się z wybranymi miarami dobrostanu psychicznego (tj. z poziomem stresu, wdzięcznością, zachowaniami odwetowymi, zadowoleniem z życia).

W teoriach wywodzących się z nurtu psychologii humanistycznej wskazuje się na znaczenie samoaktualizacji w osiąganiu dobrostanu psychicznego przez osobę (Maslow, Rogers). Koncepcje wywodzące się z teorii autodeterminacji (Ryan, Deci) wskazują, że typ aspiracji do jakich jednostka dąży ma znaczenie w osiąganiu przez nią dobrostanu psychicznego . Aspiracje wewnętrzne prowadzą do dobrostanu, zaś aspiracje zewnętrzne oddalają od dobrostanu. Pokora i gotowość od samonaprawy są postawami związanymi z wartościami realizującymi cele wewnętrzne. Seligman wskazuje na pokorę jako jedną z cnót, które prowadzą do szczęścia . Samonaprawa jest motywem wzrostu i rozwoju (por. Sedekides). Z kolei, tendencja do nadużywania władzy wiąże się z realizacją celów zewnętrznych.  Przyjmując powyższe założenia obecny projekt badawczy ma na celu odpowiedź na pytania, czy i jak pokora, samonaprawa i nadużywanie władzy wiążą się z dobrostanem psychicznym? W ramach prac nad niniejszym projektem do tej pory niniejszego przygotowano narzędzia do badania pokory (Zalewska, Zawadzka 2011), samonaprawy (Zawadzka, Szabowska-Walaszczyk 2011). Wyniki przeprowadzonych do tej pory badań wskazują na związek pokory z aspiracjami wewnętrznymi (tj. aspiracjami dotyczącymi rozwoju osobistego, związków z innymi i aspiracjami społecznymi) oraz z zadowoleniem z życia oraz na związek gotowości do samonaprawy z zadowoleniem i satysfakcją z życia.

Prowadzone są badania dotyczące związków samonaprawy z zaangażowaniem w pracę (która wiąże się z podwyższaniem dobrostanu osoby w środowisku pracy) i pracoholizmem. W ramach dalszych badań będą prowadzone analizy związków samonaprawy z dobrostanem w kontekście międzykulturowym (badania w Indiach, w Wielkiej Brytanii).  W ramach badań dotyczących związków pomiędzy nadużywaniem władzy i dobrostanem prowadzone są badania jak nadużywanie władzy wiąże się z dobrostanem w sytuacji posiadania władzy i bycia podwładnym.

Prowadzimy także badania, które odpowiadają na pytania dotyczące związków przekonania o wolnej woli i związków obszarów zależności wartości ja z dobrostanem i wydajnością pracy.

Badania dotyczące pojęcia pieniądza wskazały na istotny wpływ tego pojęcia na społeczne zachowania osób (Vohs). Zaobserwowano również, że aktywizacja pojęcia czasu i transcendencji wpływa na zachowania konsumenckie w inny sposób niż aktywizacja pieniądza (Kasser). Nieliczne badania dotyczących aktywizacji pojęcia pieniądza symbolicznego – tj. karty płatniczej nie dostarczają jednoznacznych wniosków na temat tego czy aktywizacja pojęcia karty płatniczej przynosi podobne efekty jak aktywizacja pojęcia pieniądza. Podobnie nie przeanalizowano do tej pory czy istnieją podobieństwa czy też różnice w zachowaniach  osób pod wpływem aktywizacji pojęć: pieniądza, czasu, karty płatniczej. Dlatego też celem tego projektu jest sprawdzenie jak aktywizacja pojęcia symbolicznego pieniądza (tj. karty płatniczej), czasu i transcendencji wpływa na zmianę wartości i zachowania prospołeczne osób. Zatem celem tego projektu jest sprawdzenie, czy aktywizowanie pojęcia karty płatniczej niesie za sobą podobne efekty psychologiczne jak aktywizacja pojęcia pieniądza, oraz czy są to inne efekty w porównaniu a aktywizowaniem pojęcia transcendencji. Celem tego projektu jest także sprawdzenie, jak aktywizacja pojęcia czasu i pieniędzy wpływa na wartości i dobrostan osób.

Celem projektu była analiza związków pomiędzy lękami i zmartwieniami związanymi z COVID-19 a satysfakcją z życia. Jedna część badań dotyczyła ustalenia związków pomiędzy ekspozycją na media, ważnością celów a satysfakcją z życia podczas pandemii COVID-19. W drugiej części badań sprawdzałyśmy, w jaki sposób lęki i zmartwienia dotyczące pandemii oraz dostępność zasobów psychologicznych i społecznych wiążą się z satysfakcją z życia pracowników.

Iwanowska, M., Zawadzka, A. M., & Kondratowicz, B. (2023). News media exposure and life satisfaction in the COVID-19 pandemic: A moderated mediation model of COVID-19 fear and worries and gender. Current Issues in Personality Psychology, 11, 205–215. https://doi.org/10.5114/cipp/156172

Iwanowska, M., Kondratowicz, B., & Zawadzka, A. M. (2023). Predyktory korzystania z mediów informacyjnych podczas pandemii COVID-19. Krótki raport z badań. Przegląd Psychologiczny, 66, 63–75. https://doi.org/10.31648/przegldpsychologiczny.9649

Kondratowicz, B., Zawadzka, A. M., & Iwanowska, M. (2023). Employee life satisfaction: the role of COVID-19-related fear and worries and employee resources. Roczniki Psychologiczne, 26, 177–194. https://doi.org/10.18290/rpsych2023.0011